Het verhaal achter de cijfers

Gericht beleid begint met helder inzicht en overzicht. Arbeidsmarktdata vormen hiervan het fundament.

Op deze pagina vind je belangrijke landelijke arbeidsmarktcijfers van de sector zorg en welzijn. We nemen je mee in de actuele ontwikkelingen binnen de sector, en bieden handvatten om mogelijke arbeidsmarktgerelateerde problemen aan te pakken of juist door te pakken op de positieve punten.

Wat valt ons op?

Ook in het laatste kwartaal van 2024 is het aantal werkenden in de sector zorg en welzijn toegenomen; +27.000 werkenden. Daardoor is de sector in 2024 gegroeid met 2% ten opzichte van 2023. Hoewel de instroom in het vierde kwartaal (177.000) van 2024 lager was dan de eerdere kwartalen in hetzelfde jaar én als 12 maanden eerder (resp. 3,2% lager), is er nog steeds meer instroom dan uitstroom met als gevolg dat de sector groeit in omvang. Ook de uitstroom was eind 2024 (150.000) namelijk lager dan in eerdere kwartalen en lager dan 12 maanden eerder (resp. 2,2% minder uitstroom).

Onlangs zijn de nieuwe onderwijscijfers verschenen en daaruit blijkt dat er op totaalniveau ongeveer evenveel instromers waren op zorg- en welzijnsopleidingen in het opleidingsjaar ’24-’25. Echter is er wel verschil tussen de niveaus. Zo waren er wederom minder instromers op mbo-niveau (-3% t.o.v. een jaar eerder), was het aantal op hbo-niveau nagenoeg gelijk maar op wo-niveau waren er meer instromers (+1,6%). Omdat de instromers op mbo-niveau echter wel verantwoordelijk zijn voor 49% van de totale instromers in het onderwijs, is wederom een daling van de instroom op mbo-niveau ongewenst en zal er moeten worden gekeken hoe deze trend kan worden doorbroken.

In het laatste kwartaal van 2024 was 7,5% van de werkenden vanwege kort of langdurig verzuim niet aan het werk. Wanneer voor seizoenseffecten wordt gecorrigeerd, blijkt dat het verzuimpercentage gelijk is gebleven aan de twee kwartalen ervoor (7,4%).

Na twee kwartalen van daling, laat het vierde kwartaal van 2024 een lichte stijging zien van het aantal ontstane vacatures (55.100). Ondanks deze stijging, is er wel een minimale daling ten opzichte van het derde kwartaal van het aantal openstaande vacatures.

Wat betekent het?

Het laatste kwartaal van 2024 laat een relatief stabiele situatie zien van de krappe arbeidsmarkt in zorg en welzijn. Nog steeds is het gat tussen vraag en aanbod groot maar er zijn geen grote veranderingen op de effecten zichtbaar. Ondanks dat er veel is en wordt gesproken over het (niet meer) werken met zzp’ers, is deze impact (nog) niet zichtbaar in de cijfers.

Positief om te zien is een beduidend hogere instroom dan uitstroom van de sector. De sector slaagt er dus nog steeds in om meer professionals aan te trekken. Echter, aantrekken aan de voorkant is enkel zinvol als de deur aan de achterkant gesloten is (of op een kier staat voor professionals die o.a. de pensioengerechtigde leeftijd bereiken). Iedere vrijwillig vertrekkende professional is er één teveel. Eén van de mogelijkheden om inzicht te krijgen in de vertrekredenen van personeel, is via het landelijke uitstroomonderzoek zorg en welzijn.

De meest recente onderwijscijfers laten zien dat op mbo-niveau het aantal instromers op opleidingen van zorg- en welzijn wederom is afgenomen. Aangezien deze groep bijna de helft van de totale instromers vertegenwoordigt, is een dalende trend wel een zorgwekkende trend. Het is dan ook belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan deze ontwikkeling en dat het onderwijs én werkgevers samen moeten proberen de trend te doorbreken.  

Instroom vanuit het onderwijs, het sectorrendement, is op dit moment nog stabiel maar als gevolg van verminderde instroom in het onderwijs worden de instroomaantallen in de sector mogelijk ook lager. Het is voor werkgevers belangrijk om zich naast het aantrekken van gekwalificeerd personeel vooral te focussen op het behoud van personeel en dus de achterdeur zoveel als mogelijk gesloten te houden. Personeel in brede zin: werknemers maar ook ingehuurd personeel.

Dit vraagt van werkgevers het kennen van en waar mogelijk tegemoet komen in de wensen en behoeften van het personeel om te voorkomen dat ze de organisatie, branche of zelfs de sector verlaten. De onlangs verschenen prognoses van zorg en welzijn voor 2034 laten zien dat de verwachte tekorten wederom groter zijn dan eerder verwacht. Het is dus van groot belang om niet alleen met de huidige arbeidsmarktproblemen bezig te zijn, maar vooruit te kijken naar de toekomst en maatregelen te treffen die ook op de lange termijn positieve effecten hebben. Zie ook ons persbericht waarin we het arbeidsmarkttekort doorrekenen in zorg en ondersteuning die niet meer geleverd zal worden.   

Wat doen we eraan?

De permanente personeelstekorten en de stijgende zorgvraag zetten druk op de continuïteit en kwaliteit van de zorg. RegioPlus ziet de problemen op de arbeidsmarkt in zorg en welzijn als een gezamenlijke maatschappelijke opgave die alleen kan worden opgelost als werkgevers, professionals en burgers samenwerken. Dit vraagt van werkgevers om anders te denken en te handelen: werkgevers moeten het werk vernieuwen en aantrekkelijker maken. Banen moeten worden aangepast op mensen, niet andersom.

Daarnaast is een transformatie van de sector nodig. Dit vraagt om modern, innovatief werkgeverschap. RegioPlus pleit hierbij voor sterkere regionale samenwerking tussen werkgevers, bijvoorbeeld in de vorm van regionaal werkgeverschap. Gezamenlijk hebben werkgevers en andere stakeholders (onder andere onderwijs, gemeenten) de kracht om impact te maken: individueel is dit een lastige opgave. Door modern werkgeverschap wordt er meer perspectief geboden aan professionals, en kunnen ze niet alleen baanzekerheid maar ook loopbaanzekerheid verkrijgen. Zo wordt de instroom in de sector vergroot en de uitstroom juist beperkt.

Beter beleid dankzij data

RegioPlus verzamelt en analyseert grote hoeveelheden data om grip te hebben en houden op de arbeidsmarkt zorg en welzijn. Dit doen we door samen te werken met het landelijke onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) en actief mee te denken met het vernieuwen en verbeteren van het datawarehouse voor Zorg en Welzijn van CBS, maar ook door geanonimiseerde macrodata op het niveau van functies van het PensioenFonds Zorg en Welzijn (PFZW) te analyseren. Op deze manier zijn de regionale werkgeversorganisaties en RegioPlus continu op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen en ondersteund met het Prognosemodel Zorg en Welzijn ontwikkeld door ABF Research in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Projecten