Het verhaal achter de cijfers

Gericht beleid begint met helder inzicht en overzicht. Arbeidsmarktdata vormen hiervan het fundament.

Op deze pagina vind je belangrijke landelijke arbeidsmarktcijfers van de sector zorg en welzijn. We nemen je mee in de actuele ontwikkelingen binnen de sector, en bieden handvatten om mogelijke arbeidsmarktgerelateerde problemen aan te pakken of juist door te pakken op de positieve punten.

Wat valt ons op?

In lijn met voorgaande kwartalen is het aantal werkenden in de sector zorg en welzijn in het derde kwartaal van 2024 toegenomen. Daarmee blijft de sector nog steeds in omvang groeien. Dit is ook terug te zien in de ontwikkeling van de instroom en uitstroom. De instroom in de sector was 3,9% hoger dan 12 maanden eerder terwijl de uitstroom slechts 0,1% hoger was dan 12 maanden eerder. 180.000 professionals zijn de sector ingestroomd en 151.600 hebben de sector verlaten.

Er is tegelijkertijd wel een afname zichtbaar in het totaal aantal instromers op zorg- welzijnsopleidingen, vooral op het mbo, maar ook hbo- en wo-niveau (opleidingsjaar ’23-’24). Bijna de helft stroomt in op mbo-niveau.

Het verzuimpercentage laat in het derde kwartaal van 2024, net als ieder jaar, een daling zien ten opzichte van de drie kwartalen ervoor. In dit kwartaal was 6,9% vanwege kort of langdurig verzuim niet aan het werk. Wanneer voor seizoenseffecten wordt gecorrigeerd, blijkt dat het verzuimpercentage gelijk is gebleven aan het kwartaal ervoor (7,4%).

Sinds het eerste kwartaal van 2024 is het aantal ontstane vacatures aan het dalen, naar 53.300 in het derde kwartaal. Een mogelijk gevolg van deze ontwikkeling, gecombineerd met beduidend meer instroom dan uitstroom en een relatief laag verzuimpercentage dit kwartaal t.o.v. andere kwartalen, is een daling van het aantal openstaande vacatures. 65.300 vacatures waren nog onvervuld.

Wat betekent het?

Dit kwartaal geeft een minder negatieve reflectie van de krappe arbeidsmarkt in zorg en welzijn. Nog steeds is het gat tussen vraag naar en aanbod van zorgprofessionals groot maar er zijn dit kwartaal geen nieuwe records. Positief om te zien is een beduidend hogere instroom dan uitstroom van de sector. De sector slaagt er dus nog steeds in om meer professionals aan te trekken. Echter, aantrekken aan de voorkant is enkel zinvol als de deur aan de achterkant gesloten is (of op een kier staat voor professionals die o.a. de pensioengerechtigde leeftijd bereiken). Iedere vrijwillig vertrekkende professional is er één teveel. Eén van de mogelijkheden om inzicht te krijgen in de vertrekredenen van personeel, is via het landelijke uitstroomonderzoek zorg en welzijn.

Het is voor werkgevers belangrijk om zich naast het aantrekken van gekwalificeerd personeel vooral te focussen op het behoud van personeel en dus de achterdeur zoveel als mogelijk gesloten te houden. Personeel in brede zin: werknemers maar ook ingehuurd personeel. De onzekerheid rondom en handhaving van de schijnzelfstandigheid van zzp’ers zorgt ervoor dat zzp’ers overwegen terug te gaan in loondienst of al zijn gegaan. Juist door dus ook de (twijfelende) zzp’ers al nauw te binden aan de organisatie en de sector, kun je ervoor zorgen dat ze graag blijven (in loondienst).

Dit vraagt van werkgevers het kennen van en waar mogelijk tegemoet komen in de wensen en behoeften van het personeel om te voorkomen dat ze de organisatie, branche of zelfs de sector verlaten. De onlangs verschenen prognoses van zorg en welzijn voor 2034 laten zien dat de verwachte tekorten wederom groter zijn dan eerder verwacht. Is het dan ook belangrijk om niet alleen met de huidige arbeidsmarktproblemen bezig te zijn, maar al vooruit te kijken naar de toekomst en maatregelen te treffen die ook op de lange termijn.

Wat doen we eraan?

De permanente personeelstekorten en de stijgende zorgvraag zetten druk op de continuïteit en kwaliteit van de zorg. RegioPlus ziet de problemen op de arbeidsmarkt in zorg en welzijn als een gezamenlijke maatschappelijke opgave die alleen kan worden opgelost als werkgevers, professionals en burgers samenwerken. Dit vraagt van werkgevers om anders te denken en te handelen: werkgevers moeten het werk vernieuwen en aantrekkelijker maken. Banen moeten worden aangepast op mensen, niet andersom.

Daarnaast is een transformatie van de sector nodig. Dit vraagt om modern, innovatief werkgeverschap. RegioPlus pleit hierbij voor sterkere regionale samenwerking tussen werkgevers, bijvoorbeeld in de vorm van regionaal werkgeverschap. Gezamenlijk hebben werkgevers en andere stakeholders (onder andere onderwijs, gemeenten) de kracht om impact te maken: individueel is dit een lastige opgave. Door modern werkgeverschap wordt er meer perspectief geboden aan professionals, en kunnen ze niet alleen baanzekerheid maar ook loopbaanzekerheid verkrijgen. Zo wordt de instroom in de sector vergroot en de uitstroom juist beperkt.

Beter beleid dankzij data

RegioPlus verzamelt en analyseert grote hoeveelheden data om grip te hebben en houden op de arbeidsmarkt zorg en welzijn. Dit doen we door samen te werken met het landelijke onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) en actief mee te denken met het vernieuwen en verbeteren van het datawarehouse voor Zorg en Welzijn van CBS, maar ook door geanonimiseerde macrodata op het niveau van functies van het PensioenFonds Zorg en Welzijn (PFZW) te analyseren. Op deze manier zijn de regionale werkgeversorganisaties en RegioPlus continu op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen en ondersteund met het Prognosemodel Zorg en Welzijn ontwikkeld door ABF Research in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Projecten